Çocuk Psikologu

Son zamanlarda problemli yeme davranışları ve beden algısı bozukluklarının varlığı giderek artmaktadır. Özellikle de medyanın ince bir vücuda sahip olmayı özendirmesi, ideal olanı  ‘’zayıflık’’ olarak göstermesi, sosyal medya, televizyon, dergiler gibi kitle iletişim araçlarında zayıf bir beden algısı yaratmak için sağlık açısından uygun olmayan birtakım diyet programları, zayıflatıcı ilaçlar vs yaygın olarak göz önüne serilmektedir. Bu durumdan en çok genç bireyler etkilenmektedirler. Daha güzel, daha zayıf, medyanın dayattığı bir vücut algısında olmayı içselleştirerek sağlıksız, düşük kalorili yiyeceklerle beslenmeleri bireylerde problemli yeme davranışlarına yol açmaktadır.

Yapılan çok sayıdaki araştırma özellikle gençlik döneminde, beslenme alışkanlıkları ile ilgili ciddi sorunların yaşandığını göstermektedir. Bu çalışmalar, gençlerin, bilinçsiz besin tüketimlerini ve beslenmedeki bozuklukların vücut algısı, benlik algısı, cinsiyet rolleri vb. psikolojik etmenlerle ilişkilerini ortaya koymuştur

Gençlik, genç bireylerin dikkatinin estetik görünümüne daha yoğun olduğu bir dönemdir. Bu dönemde bireyler estetik kaygılardan dolayı sağlıksız beslenme tutumu geliştirebilirler. Bu durum fiziksel sorun yaratmanın dışında psikolojik sorunlara da neden olmaktadır. Bedenlerinden memnun olmayan bireyler problemli yeme davranışı gösterirler. Sürekli olarak bedenlerinin şekliyle uğraşırlar. Problemli yeme davranışı gösteren bireyler hayatlarından memnun değildirler. Kendilerini mutsuz, depresif, suçlu ve etrafındaki insanlardan utanmış hissederler. Beden memnuniyetsizliği olan bireylerde düşük benlik gelişir, arkadaşlarıyla veya karşı cinsle ilişki kurmaktan çekinirler, bu sebeple kendilerini sosyal ortamlardan izole ederek yalnız kalmaya iterler.

Bireyin beden algısının gelişiminde bedenle ilgili eski ve yeni tüm duygu, tutum ve algıları kadar, başkalarının ya da başkasının bakış açısı da önem taşır. Bu algı, zaman içerisinde değişikliğe uğrayabilir, sosyokültürel değerler beden algısına yansıtılabilir ve beden algısı kişinin gerçek yapısıyla uyumlu olabileceği gibi uyumsuz da olabilir. Örneğin zayıf olduğu halde kendisini olduğundan daha kilolu olarak gören ya da vücudunda herhangi bir ciddi kusur olmadığı halde yine de kendini kusurlu bulup beğenmeyen kişiler vardır. Hemen herkesin beden parçalarına ve onların işlevlerine verdiği anlam ve değer farklıdır. Bu nedenle de bireyin kendi beden imgesi kavramıyla başkalarının onun bedeniyle ilgili değerlendirmeleri farklı olabilir. Yeme tutumlarında bozukluklar olan bireyler, gerçekçi bir vücut imajına sahip değildirler (Waller et al., 1993; Garrett, 1996; Curtis, 2000, Aslan; 2004).

Medyanın beden imgesi ve yeme davranışı üzerindeki en büyük etkisinin, özellikle kendi toplumsal gerçeklerinden henüz emin olmayan, kendi kimliklerini oluşturmak için çevrenin görüşlerine, iletilerine ve dışardan gelen bilgi ve uyaranlara aşırı duyarlı, öğrenme, gelişme ve özdeşim sürecindeki ergenler üzerinde olduğu bildirilmektedir (Aslan, 2001, s.42).

Bireyin beden algısının gelişiminde bedenle ilgili eski ve yeni tüm duygu, tutum ve algıları kadar, başkalarının ya da başkasının bakış açısı da önem taşır. Bu algı, zaman içerisinde değişikliğe uğrayabilir, sosyokültürel değerler beden algısına yansıtılabilir ve beden algısı kişinin gerçek yapısıyla uyumlu olabileceği gibi uyumsuz da olabilir. Örneğin zayıf olduğu halde kendisini olduğundan daha kilolu olarak gören ya da vücudunda herhangi bir ciddi kusur olmadığı halde yine de kendini kusurlu bulup beğenmeyen kişiler vardır. Hemen herkesin beden parçalarına ve onların işlevlerine verdiği anlam ve değer farklıdır. Bu nedenle de bireyin kendi beden imgesi kavramıyla başkalarının onun bedeniyle ilgili değerlendirmeleri farklı olabilir. Yeme tutumlarında bozukluklar olan bireyler, gerçekçi bir vücut imajına sahip değildirler (Waller et al., 1993; Garrett, 1996; Curtis, 2000, Aslan; 2004).

Beden algısından memnun olmayan bireyler çareyi hayalindeki bedene ulaşmak için birtakım yöntemler kullanmakta ararlar. Bu yöntemlerin birçoğu sağlıksız ve tehlikeli sonuçlara yol açmaktadır. Problemli yeme davranışı sergileyen bireylerde çoğu zaman alması gerekenden daha az gıda tüketimi, aşırı egzersiz, kendini kusturma, müshil gibi laksatif ürünlerin kullanımı görülmektedir.

Yeme bozukluğu açısından yüksek riskli grupları en iyi temsil edenler lise ve üniversite öğrencileridir. Günümüzde genç nüfusta, yeme bozukluklarıyla birlikte, tanı konulacak düzeye ulaşmayan sağlıksız yeme davranışları çok sık görülebilmektedir. Yeme bozuklukları son yıllarda tüm dünyada hızla artış göstermekte, bununla birlikte ülkemizde de bu artış eğiliminden söz edilmektedir. Ergenlik dönemde oluşturulan yanlış beslenme alışkanlıkları bireyin sağlığını yaşamı boyunca olumsuz etkiler. Ergenlik dönemi bedenin gelişiminin hızlı olduğu ve buna bağlı olarak birçok değişimin yaşandığı bir dönem olmakla beraber, beden imgesi bu dönemde önemli bir yere sahiptir. Bu dönemde, ergen bireylerin bedenlerinde yaşanan değişimlere uyum sağlama sürecinde yaşanan bir takım zorlukların ileride yeme bozukluğu patolojisi geliştirme olasılığını arttırabileceği düşünülmektedir (Büyük, E. Ve Duman, G., 2014, s. 213).